TMR мен бірге минералды азық беру үшін оның біркелкі үлестірілгені маңызды. Сондай-ақ, азық бөлшектері бір-біріне жабысып, сиырлар оны сұрыптай алмайтындай оны жеткілікті тұрде  ылғалдандыру керек. Қымбат минералды азықты араластыру көбінесе оның аз мөлшеріне байланысты қиын болады. Осыған байланысты азықтандыру менеджменті бойынша келесі кеңестерімізді ұсынамыз:

• Сақтау: минералды азық ылғал тартады, сондықтан оны құрғақ жерде сақтау керек. Оны қапта сақтау ұсынылады, үлкен биг бэг қаптарын тек ірі фермаларда қолданған дұрыс.
• Араластыру барысындағы дәлдік: ең оңай жолы — жүгері сүрлемі салынған шөмішке минералды азықты салып, бәрін бірге азық араластырғышқа салу. Тиісті мөлшердегі минералды азық қаптарын қолдану оңай, оларды толығымен төгуге болады.
• Суалған сиырлар: жарамсыз минералды азық көбінесе гипокальциемия тудырады. Мұнда катион-анион балансын дәл есептеу (DCAB) және дұрыс мөлшерлеу қажет! Егер проблемалар жиі туындаса, DCAB/ катион-анион балансы, калий және кальций бойынша суалған сиырлардың рационын талдау керек.

Минералды қосымша беру барысындағы әдеттегі қателіктер мен олардың салдары: араластыру барысында дәл өлшемеу, сиырлардың азықты теріп жеуі, рационды дұрыс есептемеу немесе ірі азықты талдамау. Минералдармен нақты қамтамасыз етілуін проблемалар туындаған кезде ғана емес, жүйелі түрде тексеріп тұру керек.

Уве Веддиге

Фото:  Араластырғышта ірі азыққа қосылған минералды азық © KFM

Сүтпен азықтандыру кезеңінде бұзаулар сұйықтыққа деген қажеттіліктерін тек сүт арқылы қанағаттандыра алмайды. Бұл мөлшерлеп азықтандыруға да, еркін, тойғанынша азықтандыруға да қатысты. Оларға месқарын мен ішектің дамуы үшін қосымша су қажет.

Өмірдің алғашқы 16 күнінде бұзаулар күніне орта есеппен 0,75 литр су ішеді. Осы кезеңде су ішпеген бұзаулармен салыстырғанда, мұндай жануарлар күніне көбірек сүт тұтынады және олардың дене салмағы артады. Бұдан бөлек, сүттен шығарылғанға дейін олар биіктігі мен дененің ұзындығы бойынша үлкендеу болады, сонымен қатар оларда жасұнық жақсы сіңіріледі және жемнің сіңімділігі артады. Стартерді бірдей мөлшерде бергеннің өзінде су ішіп өскен бес айлық бұзаулардың дене салмағы алғашында су ішпей өскен бұзаулардан 13 кг артық болады.

Судың ас қорыту мүшелеріне оң әсері оны өмірдің бірінші күнінен бастап беруімен ғана байланысты емес: бұзаулар шелектен немесе ыдыстан суды еркін ішуі керек. Емізік арқылы ішілген сүт өңеш рефлексі арқылы месқарынға бармай,  ұлтабарға өтсе, су месқарынға баруы керек. Ол үшін бұзаулардың басын төмен ұстап ыдыстан немесе шелектен ішкені маңызды. Месқарында су микроорганизмдердің көбеюіне ықпал етеді. Біз бұзауларға өмірдің бірінші күнінен бастап күн сайын су берілуін қамтамасыз етуге кеңес береміз. Бұл олардың қажеттіліктерін қанағаттандырады және дамуларына ықпал етеді. Осылай біраз қосымша еңбек арқылы нақты өлшеніле алатын жақсы жетістіктерге жетуге болатынына біз өз тәжірибемізде көз жеткізгенбіз. Осы ақпаратқа қосымша ретінде KFM жобамыздың тегін «Бұзау азықтандыру жобалары» жаднамасын  қараңыздар.

Уве Веддиге

Фото: Бұл бұзауда бәрі бар: арнайы емізікті шелек, ыдыста мюслиі, шелекте жеткілікті суы © Веддиге

Рационды есептеу нақты көрсеткіштерге негізделеді, бірақ сүрлемдегі құрғақ заттың нақты мөлшері үнемі өзгеріп тұрады. Қоршаған ортаның әсерінен де көрсеткіштер өзгереді: жаңбыр кұндері құрғақ заттың мөлшері азаяды, нәтижесінде берілетін азық мөлшері азаяды және онымен бірге сүт өнімі де азаяды. Жоғары температура, керісінше, құрғақ заттың жоғарылануына әкеледі және осы кезде сиырлар берілген азықты көбінесе теріп жейді.

Қолда өзекті нақты көрсеткіштер болған жағдайда ғана құрғақ зат мөлшерін есептік мөлшеріне/нормаға сәйкестендіруге болады. Біз апта сайын өлшеп тұруды ұсынамыз. Бірақ бұл үшін қарапайым және сенімді өлшеу әдісі қажет.

Арнайы жепшөп кептіргіштері мен дәл өлшейтін таразыны қолдану арқылы 30 минут ішінде дәл нәтиже алуға болады.

Сіз TMR-дегі құрғақ зат мөлшері 38-ден 42% — ға дейін болғанын қадағалуыңыз керек. Сонымен қатар азық айтарлықтай кебетінін ескеру қажет, әсіресе жазда, азық бірақ рет берілетін кезде. Бірақ: өте ылғалды азық жоғары температурада өте тез бұзылады. Егер құрғақ зат көрсеткіші тым жоғары болса, су қосуға болады. Азықты теріп жеуін шектеу үшін бір сиырға 6-8 литр су қажет. Алайда, құрғақ зат мөлшері аз рацион нашар желінеді, сиырлар жібіген / дымқыл азықты ұнатпайды!

Табысты фермалар апта сайын рациондағы құрғақ зат мөлшерін тексеріп тұрады. Бұл көрсеткіш белгілі болған кезде ғана араластыру және тарату хаттамаларын реттеуге болады. Біздің «Сауын сиырларды азықтандыру» бақылау тізімін және «Сүтті сиырлардың азық тұтынуын арттыру» атты жаднамамызды оқыңыздар. Біз сіздердің фермаларыңызда жемшөптің кәсіби мониторингін қалай ұйымдастыру керек екенін көрсетуге дайынбыз.

Уве Веддиге

Фото: Бұл екі кептіргіш аса қолайлы. © KFM

Көптеген табындарда бұзаулар бір-бірін емеді, көбінесе бұл желін, ұма, кіндік, ауыз, құлақ немесе құйрық аймақтарына қатысты. Бұзауларды емізіп енесімен бірге ұстау әдісінде ондай әдет кездеспейді.

Бір бірін еметін жануарлар бұл жағдайда ас қорыту жүйесінің бұзылуынан зардап шегеді, ал ему объектісіне айналған бұзаулардың емшек жарақаттары желіннің төрт бөлігінің бірін жоғалтуына әкелуі мүмкін. Мұндай табындарда бір бірін еметін қашарлар мен жас сиырлар да жиі кездеседі. Егер бұзаулар азықтанғаннан кейін бірден бір бірін еме бастаса, бұл олардың тоймағандығын көрсетеді. Емізікті шелекте сұт мөлшері мол болса, оны ішу уақыты ұзақтау болады да, осы жиі кездесетін ауытқу — бір бірін ему — азая бастайды. Сүтке глюкозаны қосу қандағы қант деңгейін жоғарылату және тоқтық сезімін арттыру үшін тиімді екенін дәлелденген. Бір литр азыққа  тек 2 грамм глюкоза қосу жеткілікті.

Азықтану уақытынан тыс ему себептері, керісінше, көбінесе бұзауларды ұстау жағдайына байланысты болады. Сіз KFM жобасының «Бұзаулардың бір бірін емуі туралы» тегін жадынамасынан әртүрлі кеңестерді оқи аласыздар. Кейде осылай емудің алдын алу үшін қолданылатын мұрнында арнайы сақиналары бар ересек жануарларды кездестіруге болады. Алайда, көбінесе аса икемді жануарларға мұндай құрылғылар әсер етпей жатады.

Уве Веддиге

Фото: Аш бұзаулар тоқ бұзауларға қарағанда жиірек емеді © KFM

Жүсіп Ернұр Сапарханұлы – Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы, Жамбыл ауылының тумасы.

Фермерлер отбасында өскен ол бала кезінен жердегі еңбек – жай ғана кәсіп емес, үлкен жауапкершілікті және адалдықты қажет ететін іс екенін түсінді.

Ернұр аграрлық білімін Мақтаарал аграрлық колледжінде алып, кейін Қазақ Ұлттық аграрлық зерттеу университетінде «Зооинженерия» мамандығы бойынша жалғастырды.

Ол – сүтті мал шаруашылығы бойынша мамандардың біліктілігін арттыруға бағытталған неміс-қазақ KFM жобасының алғашқы түлектерінің бірі. Осы жоба аясында Ернұр Германияда оқудан өтіп, сүтті малға күтім жасаудың заманауи технологияларын, сауу процестерін автоматтандыруды, сүт сапасын арттыру әдістерін және жем-шөппен қамтамасыз етудің жаңа тәсілдерін меңгерді.

Практикалық тәжірибені Қазақстанның алдыңғы қатарлы сүт шаруашылықтарында жетілдірді.

Бүгінде Жүсіп Ернұр – «Байсерке-Агро» ғылыми-өндірістік оқу орталығының аға жаттықтырушысы және сүт өндірісі бойынша кеңесшісі. Жас маман сала мамандарының біліктілігін арттырумен, тренингтер өткізумен және фермерлерге мемлекеттік қолдау мәселелері бойынша кеңес берумен айналысады.

Ернұр сүтті мал шаруашылығын тиімді басқару саласына маманданған, сонымен қатар сапалы жем-шөп әзірлеу, сүтті мал басының көбеюін қамтамасыз ету, фермерлерді оқыту, тиімді командалар құру және малдың саулығын жақсарту арқылы сүт сапасын арттыру мәселелерімен де айналысады.

Халықаралық тәжірибе мен терең білімінің арқасында Ернұр Қазақстандағы сүтті мал шаруашылығына озық технологияларды енгізуге ұмтылуда.

Дереккөз: https://www.gov.kz/memleket/entities/moa/press/news/details/968739?lang=kk

Фото: Ернұр Жүсіп © KFM

Ірі қара малдың өт тастары дәстүрлі қытай медицинасында қолданылады. Аса үлкен сұраныс олардың бағасының өсуіне әкеледі. Қарапайым қоңыр-қызғылт сары тастар, қатты кристалданған өт қалдықтары сұранысқа ие. Олар ұнтақ түрінде, кейде инсульт, қан ұйығыштары мен инфекциялардың әсеріне қарсы тиімді балама құрал ретінде ұнтақталған буйвол мүйізі және құрамында мышьяк бар асыл тастар сияқты басқа ингредиенттермен араластырылады. Сұраныс көбінесе Қытайда жоғары, бірақ Жапония, Тайвань және Оңтүстік Кореяда да сатып алушылар көп. Алайда оның тиімділігі әлі дәлелденген жоқ.

Дегенмен, нарықтағы бағасы таңғалдырады: тастар алтыннан екі есе қымбат — әсіресе қою қызыл түсті мінсіз үлгілері.

Өт тастарының негізгі жеткізушісі — Бразилия, онда «жылдық өндіріс көлемі» 2000 килограмды құрайды. Басқа экспорттаушылар — Австралия, Колумбия және Парагвай. Бұл елдерде көптеген жайылымдар бар, ал жануарлардың кейінірек сойылатындығы өт тастарының пайда болуына ықпал етеді.

Дереккөз: The Wall Street Journal, Уве Веддигенің қысқартуында

Фото: Көптеген кәрі жануарларда өт тастары болады © KFM

Тұяқтардың сау болуы жануарлардың денсаулығы үшін маңызды. Тұяққа күтім жасалмаса жануар аксайды, жүріп-тұрғанда қиналып, ауруға шалынуы мүмкін. Бұл жануарлардың әл-ауқатына әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар экономикалық шығындарға әкеледі. Тұяқтар-бұл жануардың тірегі, олар бүкіл салмақты көтереді және үнемі зақымданып тұрады. Тұрақты күтім болмаса тұяқтар деформацияға ұшырайды, ауру тұяққа басалмағандықтан салмақ біркелкі түспейді, қабыну және инфекция қаупі пайда болады. Нәтижесінде жануар ақсап, азықты аз тұтына бастайды және оның жүріп-тұруы шектеліп қалады.

Емделмеген тұяқ аурулары тез асқынып созылмалы түрге айналуы мүмкін. Бұл сиырлардың сауым сут мөлшері мен өсімталдығына әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар мал дәрігерінің қызметіне шығындар мен жұмыс көлемін арттырады. KFM жобасының «Сиырлардың ақсақтығын бағалау«, «Тұяқ күтімі» және «Тұяқ ваннасы» атты жаднамалар мен бақылау тізімдерін қараңыздар. Тұяқтарды жүйелі түрде кесіп тұру — ақсақтықтың, аурулардың және экономикалық шығындардың алдын алудың ең тиімді шараларының бірі. Бұл шара жақсы дайындалған тұяқшылар мен арнайы құралдар болса ғана тиімді болады. Аркабайда немесе сіздер жақта тренингке қатысу мүмкіндіктері туралы бізден сұраңыздар. Байланыс: unpcbayserke-agro@mail.ru

Уве Веддиге

Фото: Хольгер Пловка тренинг кезінде © KFM

Біз бәріміз шөлдің — нағыз қатты шөлдің қандай болатынын білеміз ғой! Сондықтан су сіздердің сиырларыңыз үшін ең маңызды азық екенін де түсінеміз.

Сүтті сиыр күніне 120-180 литр су ішеді, кейде одан да көп. Оған су қандай мөлшерде қажет екені сауым мен қоршаған ортаның температурасына байланысты. Әсіресе жазда ыстықта сиырлар суды көп мөлшерде қажет етеді. Жеткілікті су ішпегендігі жемшөпті тұтынуына теріс әсер етеді, демек, сүт сауымы мен сіздің табыныңыздың денсаулығына әсер етеді.

Тұтынылатын құрғақ заттың әр килограмына шаққанда сиырлар орташа есеппен 5-6 литр су ішуі керек. Сондықтан сиырларыңыз ішетін судың сапасы ауыз су сапасындай болғаны өте маңызды. Су берілетін астауды күнделікті және мұқият тазалап тұру керек. Судың сапасы нашар болса, ол көбінесе желін денсаулығының нашарлануына, ұрықтылықтың төмендеуіне және ішек ауруларына әкеледі.

Су ішетін орын сиырға жақын болуы керек. Сиырлар сауылғаннан кейін қатты шөлдейді, сол кезде күнделікті су мөлшерінің шамамен 30 % ішеді. Сауын залынан қайта орынына барар жол бойында жеткілікті мөлшерде су болғаны дұрыс.

Астауларыңыз жеткілікті ме? Олар тар жолдарда орнатылған ба? Әр жануарға астаудың ұзындығының 10 немесе 12 см жоспарлануы тиіс. Ескі әдеби дереккөздерде бір сиырға 7 см көрсетілген. Бұл ақпаратты ескірген деп санасақ болады.

Сондай-ақ, KFM жобасының «Мал ішетін судың сапасын қамтамасыз ету бойынша 10 кеңес» тегін жаднамасын қараңыздар, KFM ұжымы сіздің сұрақтарыңызға жауап беруге дайын.

Уве Веддиге

Фото: Астаудың жанындағы сиыр © KFM

Желіндегі түктерді үнемі кетіріп тұру сауу гигиенасын жақсартуға және мастит қаупін азайтуға айтарлықтай үлес қосады. Түктерге кір мен бактериялар жиналып қалады, бұл сүттің сапасына теріс әсер етеді.

Түктерді кетірудің дәлелденген әдісі – «суық» отпен күйдіру. Бұл тез, тиімді және желін гигиенасын сақтауға көмектеседі. Процес қауіпсіз және нәтижелі болу үшін үшін келесі ережелерді сақтау қажет:

• Қозғалмайтындай қылып бекітіп тастау: қорада стрессқа түсіп мазасы кетпеуі үшін, тыныш тұратындай сиырларды хедлоктарға бекітіп ұстау керек.
• Желінді дайындау: ол таза және құрғақ болуы керек. Екінші адам құйрықты бүйіріне басып, күйген түктерді алып тастап тұрады.
• Жанарғыны дұрыс қолдану: жалынның биіктігі 20-25 см болуы керек және қолданар алдында оны тексеріп алған дұрыс.
• Жанарғыны желіннен 10-20 см қашықтықта ұстап, сегіздік бағытында айнала біркелкі қозғалтып отыру керек.

Назар аударыңыздар: «Суық» жалын пайда болу үшін газ оттегінің аз мөлшерімен ғана жануы керек. Сонымен қатар, теріңізді күйдіріп немесе оны тітіркендіріп алмау үшін жанарғыны үнемі қозғалтып тұру керек.

Осындай жолмен жасалатын желін түкттерін күйдіру процесі желіннің тазалығын қамтамасыз етеді, саууды жеңілдетеді, инфекция қаупін азайтып, сүттің сапасын жақсартады.

Бақдәулет Тұрсынбай

Фото: «Суық» жалынмен желін түктерін кетіру © KFM

KFM жобасы көптеген семинарлар мен практикалық тренингтер өткізеді, осылайша ол сүт өндіру бойынша оқу орталығын дамытуға және кеңесшілер мен ветеринарлардың біліктілігін арттыруға қолдау көрсетеді. Мақсаты — сүт сапасын, жануарлардың әл-ауқаты мен денсаулығын жақсарту және барлық сүт өндіретін фермалардың кірістерін арттыруға мүмкіндік туғызу.

Жақында біздің жобада жұмысын бастаған жоғары білікті ветеринар Ярослав Коган жануарлар мен желін денсаулығы және осыған байланысты барлық мәселелер бойынша жұмыс саласын басқаратын болады.

52 жастағы маман Полтавадағы / Украина мемлекеттік ауылшаруашылық академиясында ветеринарлық медицинаны оқыған. Содан кейін ол Украина, Өзбекстан және Қазақстандағы ірі және орта мал фермаларында үлкен тәжірибе жинады. Оның практикалық тәжірибесінде сиырлардағы мастит пен метаболикалық  себептерден ас қорыту процестерінің бұзылуын алдын-алу, емдеу шаралары, сондай-ақ бұзаулардағы тыныс алу аурулары мен диареяның алдын алу ерекше орын алады.

Уве Веддиге

Фото: Мал дәрігері Ярослав Коган © KFM