Желіндегі түктерді үнемі кетіріп тұру сауу гигиенасын жақсартуға және мастит қаупін азайтуға айтарлықтай үлес қосады. Түктерге кір мен бактериялар жиналып қалады, бұл сүттің сапасына теріс әсер етеді.

Түктерді кетірудің дәлелденген әдісі – «суық» отпен күйдіру. Бұл тез, тиімді және желін гигиенасын сақтауға көмектеседі. Процес қауіпсіз және нәтижелі болу үшін үшін келесі ережелерді сақтау қажет:

• Қозғалмайтындай қылып бекітіп тастау: қорада стрессқа түсіп мазасы кетпеуі үшін, тыныш тұратындай сиырларды хедлоктарға бекітіп ұстау керек.
• Желінді дайындау: ол таза және құрғақ болуы керек. Екінші адам құйрықты бүйіріне басып, күйген түктерді алып тастап тұрады.
• Жанарғыны дұрыс қолдану: жалынның биіктігі 20-25 см болуы керек және қолданар алдында оны тексеріп алған дұрыс.
• Жанарғыны желіннен 10-20 см қашықтықта ұстап, сегіздік бағытында айнала біркелкі қозғалтып отыру керек.

Назар аударыңыздар: «Суық» жалын пайда болу үшін газ оттегінің аз мөлшерімен ғана жануы керек. Сонымен қатар, теріңізді күйдіріп немесе оны тітіркендіріп алмау үшін жанарғыны үнемі қозғалтып тұру керек.

Осындай жолмен жасалатын желін түкттерін күйдіру процесі желіннің тазалығын қамтамасыз етеді, саууды жеңілдетеді, инфекция қаупін азайтып, сүттің сапасын жақсартады.

Бақдәулет Тұрсынбай

Фото: «Суық» жалынмен желін түктерін кетіру © KFM

KFM жобасы көптеген семинарлар мен практикалық тренингтер өткізеді, осылайша ол сүт өндіру бойынша оқу орталығын дамытуға және кеңесшілер мен ветеринарлардың біліктілігін арттыруға қолдау көрсетеді. Мақсаты — сүт сапасын, жануарлардың әл-ауқаты мен денсаулығын жақсарту және барлық сүт өндіретін фермалардың кірістерін арттыруға мүмкіндік туғызу.

Жақында біздің жобада жұмысын бастаған жоғары білікті ветеринар Ярослав Коган жануарлар мен желін денсаулығы және осыған байланысты барлық мәселелер бойынша жұмыс саласын басқаратын болады.

52 жастағы маман Полтавадағы / Украина мемлекеттік ауылшаруашылық академиясында ветеринарлық медицинаны оқыған. Содан кейін ол Украина, Өзбекстан және Қазақстандағы ірі және орта мал фермаларында үлкен тәжірибе жинады. Оның практикалық тәжірибесінде сиырлардағы мастит пен метаболикалық  себептерден ас қорыту процестерінің бұзылуын алдын-алу, емдеу шаралары, сондай-ақ бұзаулардағы тыныс алу аурулары мен диареяның алдын алу ерекше орын алады.

Уве Веддиге

Фото: Мал дәрігері Ярослав Коган © KFM

Сауу процесінің жұмыстарын дұрыс орындау маститтің алдын алу және сүт сапасын жақсарту үшін өте маңызды. Жұмыс процестерін рет-ретімен орындамаса, кателік жіберсе, сүт сапасы төмендеп кетеді. Соңғы бес жылда KFM жобасы аясында 260-тан астам маман сауу бойынша практикалық тренингтерден өтті. Маститтің пайда болуына апаратын факторларды және сауу процесінің әрбір жеке кезеңінің маңыздылығын түсіндіруге көп назар аударылды. Тренинг алдында және одан кейін Уве Веддиге жұмыс барысындағы өзгерістерді анықтау үшін сауу бригадаларының жұмысын қадағалады. Желіннің денсаулығы мен сүт сапасы қолда бар мәліметтер негізінде бағаланып тұрды.

Нәтижелер мастит анықтауға байланысты жалпы жағдайдың және сүт сапасының жақсарғанын көрсетеді. Олар сауу процесін, сүт сапасын және желіннің денсаулығын жақсарту үшін сауыншыларды арнайы оқыту маңыздылығын көрсетеді.

Сауыншыларды үйрету олардың сауу процесі барысында жұмыстардың реттілігін сақтауына қатысты білімі мен дағдыларына оң әсер етті. Сауыншылардың сүт сапасын қамтамасыз етудегі негізгі рөлін ескере отырып, KFM командасы  тауарлы сүт фермаларын дамыту мақсатында арнайы тренингтер ұсынады.

Тақырыпқа қатысты KFM  жобасының «Сауу процесі» атты бақылау тізімін және «Калифорниялық тест» жаднамасын оқыңыздар.

Уве Веддиге

Фото: Сауу бойынша тренинг өткізер алдындағы пікір алмасу © KFM

Сүрлемнің қызу қаупі тек жазда ғана болмайды. Сіз бәрін дұрыс жасадыңыз және сүрлемдеу процесі аяқталған сияқты ма? Осыған қарамастан, сүрлемде бар ашытқы сүрлем ашылғанда оны қайта қыздыруы мүмкін. Бірақ бұл үшін оған оттегі қажет. Қалдық қант пен сүт қышқылы ашытқыларды көректендіреді, нәтижесінде сүрлемнің рН деңгейі жоғарылайды. Сүрлемнің қызуы, ең алдымен, сүрлемнің энергияны жоғалтатынын білдіреді. Әрбір 10 °C температураға қызыған сайын күніне бір килограмм құрғақ затқа шаққанда шамамен 0,1 МДж NEL жоғалады. Сүрлемнің зақымданғанын температура зондымен немесе жылу камерасымен тез анықтауға болады.

Сүрлемді арнайы техникамен алмағандықтан кесілген/бөлінген жерін қопсытып тастау немесе  сүрлемді жеткілікті тығыздамау оның қызуына апарады. Сүрлемде оттегі неғұрлым көп болса, соғұрлым ашытқы көбейеді және сүрлем көгеріп кетеді. Сүрлемді траншеядан тиісті  жылдамдықпен алмаса да ашытқы мен зең көбейеді. Егер қыста аптасына траншеядан алу барысында 1,5 метрге жылжу жеткілікті болса, жазда 3 метр немесе одан да көп алу қажет. Сүрлемдеу кезінде құрғақ заттың мөлшері де қайта қызыуна әсер етуі мүмкін. Құрғақ сүрлемді тығыздау әлдеқайда қиын.

Сүрлемді қопсытпай кесіп /бөліп алу өте маңызды; сүрлеміңізді сақтау үшін барлық қопсытылып шашылған қалдықтарды күніне кемінде бір рет толығымен алып тастау керек. Егер сүрлемді алу жылдамдығын ұстану мүмкін болмаса, алынғын шетін сұйылтылған пропион қышқылымен тұрақтандыруға болады. Пропион қышқылы ашытқы мен зеңнің өсуі мен көбеюін тоқтатады. Алайда, бұл ерітінді тек сепкен жеріне ғана әсер етеді. Егер ашытқы сүрлемнің алынатын жерінен терең таралып кетсе, шығын болуы сөзсіз.

Осы тақырып бойынша KFM жобасының  «Сүрлемдеу барысындағы қателіктер» атты жаднамасында да мәлімет бар.

Уве Веддиге

Фото: Жемшөп араластырғышына тиегенде қатты қызған сүрлемнен бу шығады © KFM

Агритехника 2025 көрмесі 9-15 қараша аралығында Ганновер қаласындағы көрме орталығында өтеді. Биылғы жылы ауыл шаруашылығы техникасының дүниежүзілік үздік көрмесі «Тouch Smart Efficiency» (Сенсорлық интеллекттің тиімділігі) ұранымен өтеді және тағы да ауыл шаруашылығының болашағына қатысты мәселелерін талқылауға арналған алаңға айналады.

Биыл көрменің бағдарламасында бөлек тақырыптарға арналған күндер жоспарланған. «7 күн — 7 тақырып» ұранымен өтетін Агритехника 2025 тақырыптық көрме күндері келушілердің әртүрлі топтарына бағытталады. Мысалы, 10 және 11 қарашадағы екі Агробизнес күні ауылшаруашылық дилерлер, мердігерлер мен ірі фермалардың ұсыныстарына  арналады.

«Инновациялар және баспасөз күні» (9 қараша), «Халықаралық фермерлер күні» (12 қараша), «Цифрлық ферма күні» (13 қараша), «Жас маман күні» (14 қараша) және  «Фермерлікті мерекелеу» басқа да арнайы топтар мен тақырыптарға арналады.

Ганноверде экспоненттер егіншілік пен өсімдік шаруашылығы бойынша халықаралық көрменің ең ауқымды және алуан түрлі бағдарламасын ұсынады: бүріккіштерден дрондарға дейін, тракторлардан автономды жабдық жүйелеріне дейін, астық жинайтын комбайндардан бастап цифрлық көмек жүйелеріне дейін.

Толығырақ https://www.agritechnica.com/en/about-the-fair

Уве Веддиге

Фото: Ірі фермаларға арналған жемшөп араластырғышы ©Веддиге

Қазақстан мен Германия арасындағы ынтымақтастық жобасы қазақстандық әріптестерге сүт өндіру жөніндегі оқу орталығын құруда қолдау көрсетеді. Сонымен қатар жоба сүт өндіру бойынша кеңесшілерді оқытуға, олардың біліктілігін арттыруға бағытталған. Жобаның мақсаты-сүт сапасын, жануарлардың әл-ауқаты мен денсаулығын жақсарту және сүт өндіретін барлық фермалардың кірістерін арттыру. Бакдәулет Тұрсынбай өзінің магистрлік диссертациясы шеңберінде Аркабайда оқу орталығын құру және оның жұмысын ұйымдастыруға байланысты мәселелермен және еліміздің мүмкіндігінше үлкен аумағын қамтитын сүт өндіру бойынша кеңес беру қызметін дамыту стратегиясымен айналысады.

Осының негізі ретінде Вайенштефан-Трисдорф қолданбалы ғылымдар университетінде ауыл шаруашылығы менеджментін оқитын 27 жастағы магистрант алдағы алты ай ішінде қазақстандық сүт өндірісінің жағдайына кешенді зерттеу жүргізеді, оның негізінде оқыту мен консультациялық қызметтерді дамуту жолындағы кедергілерді, мүмкіндіктер мен шешімдерді анықтайтын болады. Осы магистрлік диссертацияның нәтижелері сарапшылар мен Қазақстан Үкіметіне сүт саласын одан әрі дамыту үшін ұсынылатын болады.

Уве Веддиге

Фото: Бақдәулет Тұрсынбай © KFM

Сүт құрамындағы несепнәр / мочевина мөлшері сиырдың ақуызды тұтынуы туралы ақпарат береді, өйткені ол ақуыз алмасуының «қалдықтары» болып табылады.

Сиырдың ағзасына азықпен бірге келетін ақуыздың көп бөлігі месқарындағы микробиологиялық ақуызға айналады, ал бұл энергияны қажет етеді. Егер ондай энергия болмаса немесе ол тым аз болса, аралық өнім — мочевина пайда болады. 100 мл сүттегі несепнәр мөлшері 20-25 мг  құалыпты болып саналады. 20 мг-нан төмен көрсеткіш месқарындағы ақуыздың жетіспеушілігін, ал 25 мг — ден жоғары көрсеткіш оның артық екенін көрсетеді.

Бірақ өте құбылмалы көрсеткіштер бізге азықтандыру рационы туралы нені білдіреді? Ол азық беру, араластыру техникасында кемшіліктер бар екендігінің немесе табыныңызда малдардың азықты тұтыну мөлшері қатты өзгеріп тұратындығын көрсетеді. Үнемі бірдей рацион болғаны азықтандуру үшін өте маңызды. Күн сайын біркелкі рацион болғаны жөн!

Сондықтан сүт цистернасындағы несепнәр/мочевиина құрамын үнемі тексеріп отырыңыздар. Оның көрсеткіштері неғұрлым тұрақты болса, табыныңызды жақсарту соғұрлым оңайырақ болатынын көресіз. Месқарын микробтары несепнәр мөлшері тұрақты деңгейде болса ғана максималды тиімділікпен жұмыс істейді. Микробтар жақсырақ бейімделуі үшін күнделікті рацион бірдей болуы керек.

Көрсеткіштердің тұрақсыз болғаны әрқашан да малдың азықтануы мен денсаулығында бар әлеуетін тиімді пайдаланбағандықтын белгісі болып табылады.

Уве Веддиге

Графика: Сүт ақуызы/мочевина © LFL Bayern

Арқабайда сүт өндіру бойынша құзыреттілік орталығын дамыту қарқынды жүріп жатыр. KFM командасының басшылығымен Оқу ғылыми-өндірістік орталығында практикалық семинарлар мен тренингтерді өткізетін төрт мастер-тренер дайындалды, жемшөп пен сүт сапасын анықтайтын жеке зертханасы жұмысын бастады, ал сиыр қораларының бүкіл кешенінің көптеген жерлері мамандар мен басшыларды оқыту мақсатына сәйкес жаңа талаптарға бейімделді.

Соңғы бірнеше аптада KFM мамандары семинарлардың кешенді бағдарламасын дайындады. «Біз барлық деңгейдегі сүт фермаларына арналған көлемді тәжірибелік семинарлар мен оқу курстарын ұйымдастыра алдық», — дейді Уве Веддиге жаңа оқу бағдарламасы туралы.

Бағдарлама мамандар мен басшыларға, сондай-ақ мал дәрігерлері мен кеңесшілерге арналған. «Бізде оннан астам тәжірибелі қазақстандық және халықаралық тренерлер мен сарапшыларымыз бар. Біз көптеген жеке қосалқы шаруашылықтарын, сонымен қатар жаңа сүт кешендерін салуды жоспарлап отырған инвесторларды да ескердік», — деп толықтырды KFM жобасының жетекшісі.

Семинар кестесін https://ba-center.kz/schedule/ сайтынан қарап, жүктеп алуға болады. Семинарларға қатысудың ең оңай жолы — оларды онлайн брондау.

Уве Веддиге

Графика: © KFM

Бұзаулар жазға қарағанда қыста жиі ауырады. Алайда мұның басты себебі ауа-райы емес, қоректік заттардың жеткіліксіз болуы. Соның салдарынан бұзаулар әлсіз болады.

Зерттеулер жыл мезгілі, азықтану деңгейі және бұзаулардың өлімі арасындағы тікелей байланысты талай рет көрсетті. Қыста бұның салдары жазға қарағанда одан да ауыр болады. Суық мезгілде жеткіліксіз азықтандыру бұзаулардың аурушандығын үш есе арттырады, ал шығындар бірнеше есе артады. Қысқа мерзімді перспективада бұзаулардың денсаулығына байланысты мәселелер, ал ұзақ мерзімді перспективада бірінші төлдеу жасы кері шегерілуіне байланысты проблемалар туындайды.

Жазда жақсы нәтиже беретін азықтандыру кестесін суық мезгіл жағдайларына бейімдеу керек. Ғылыми зерттеулерге сәйкес, жаздағыдай өсу қарқынын қамтамасыз ету үшін суық мезгілде бұзауларға 20-30% қосымша азық қажет.

Бұған өмірдің 3-ші күнінен бастап бұзауларға арналған жаңа мюсли немесе бұзауларға арналған ЖАР (TMR) жатады. Жылытылған ауыз су бұзауға дене температурасын ұстап тұруға көмектеседі. Осы тақырып бойынша KFM жобасының тегін «Қыста бұзау өсіру» атты жадынамасын оқыңыздар.

10 °C-тан төмен температурада да бұзауларға сызбасыз микроклимат және құрғақ сабан төсеніштері қажет. Жаңа туылған бұзауларды толығымен кептіріп алу керек. 5 °C-тан төмен температурада бұзау көрпешелері олардың дене температурасын сақтауға көмектеседі. KFM жобасының «Төсеніш тереңдігін бағалау шкаласы/ Nesting Score» жадынамасын оқыңыздар.

Уве Веддиге

Фото: Қыстағы бұзау және оның үйшігі© KFM