Ұнтақталған кезде бірде-бір жүгері дәні тұтас қалмауы керек. Бұл туралы не білуіңіз керек екенін осы жерден оқыңыз.

Ұнтақтағыштардың әр бренді жүгері дәндерін ұнтақтауға және эндоспермді ашуға арналған крекерлерін ұсынады. Жүгері крекерде неғұрлым көп өңделсе, соғұрлым ол жақсы сіңеді. Егер жүгері дәндері жақсы ұнтақталған болса, месқарын энергияны тезірек сіңіреді. Егер дәндер тек жарылған болса, бұл жеткіліксіз.

Классикалық астық ұсақтағыш ара профилі бар екі роликтен тұрады

Астық тартқыштың біліктерінің диаметрі әдетте шамамен 240 мм. әсер екі біліктің әртүрлі айналу жылдамдығымен және олардың арасындағы тар саңылаумен жасалады. Дәнді ұсақатағыштағы роликтер арасындағы жылдамдық айырмашылығы көбінесе 30% құрайды. Кейбір өндірушілер мен модельдерде оны 40 және тіпті 50 пайызға дейін арттыруға болады.

Ұсаққтау процесі неғұрлым ұзақ болса, астықты соғұрлым қарқынды өңдеуге тура келеді. Бұл энергияны қажет етеді және бөлшектердің тез тозуына әкеледі. Жүгері дәні көбірек ұнтақталған сайын, мал крахмалды оңайырақ сіңіре алады.

Сондықтан, жинау кезінде әр сағат сайын ұсақталған материалдың құрылымын, сондай-ақ су сынамасы арқылы тұтас дәндердің санын тексеру үшін қарапайым електер қолданылады.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Сиыр қораны жақсы салы үшін не қажет? Үш мәселе маңызды:

• Жануарлардың жағдайы: сиырларға жайлы бокстар, тайғақ емес еден, жеткілікті мөлшердегі мал суаратын құрылғылар, гигиеналық жемшөп үстелі және жұмыс істеп тұратын желдету жүйесі болмаса, ойлағандай нәтижеге жете алмайсыз.
• Жұмыс орны: сиыр қорасы да жұмыс орны екенін жиі ұмытылыпп кетеді. Көбі өздерінің қорада күнделікті жүретіні туралы ойлана бермейді. Жақсы ойластырылған жұмыс процестері көп уақытты үнемдейтіні жиі назардан тыс қалып қалады.
• Үнемділік: жаңа сиыр қораларын салу кезінде мәселені мұқият қарастыру қажет. Не қажет, не артық асыра сілтеу екендігі тұралы дұрыс таңдау жасау қабілетіңіз қораның құнын анықтайды. Сауу каруселі міндетті түрде болуы шарт емес, жұмыс істейтін көптеген басқа да шешімдер бар.

Барлық аспектілерге қатыстысы: мұқият жобалаусыз жақсы сиыр қора салу мүмкін емес. Құрылыс кезеңіндегі әрбір өзгеріс үлкен шығындар мен ымыраға келуге әкеледі.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Рационды дұрыс есептеу тек жемшөп үлгісін зерттеу нәтижелері негізінде мүмкін. Бұл зерттеу арқылы жемшөпті қалай жақсы пайдалану және толықтыру керектігін анықтауға болады. Алайда, жемшөптің сынамасын сүрлем процесі аяқталғаннаң кейін алу керек. Ол үшін кем дегенде 6 апта қажет.

Сүрлеу процесі аяқталғаннан кейін мүмкіндігінше ерте алынған сынаманы зерттеу нәтижесінде қолда бар жемнің сапасы туралы нақты мәлімет алуға мүмкін болады. Уақытылы сынама алынбаса, тұра жылы мезгіл кезінде басқа жемшөптің болмауына байланысты ашытқы мөлшері жоғары немесе қайта жылыну қаупі жоғары жемшөп партиялары малға беріліп кетуі мүмкін.

Сондықтан зерттеуге сынаманы алу барынша мұқият болуды талап етеді және басшының жеке бақылауында болуы керек. Бұл туралы толығырақ KFM жобасының “Жемшөп сынамаларын алу” жадынамсынан білуге болады.

Тәжірибелі сүт өндірушілер мен кеңесшілер рационды есептеу үшін зерттеу нәтижелерін пайдаланып қана қоймайды, сонымен қатар оларды ішкі сапаны бақылау үшін талдайды. Осы жолмен өсімдік қорлары, өндіріс, оны жинау және сүрлем жасау әдістері туралы қорытынды жасауға болады – өткен жылы жемшөп өсіру оңтайлы болды немесе қай салаларды  әлі де жақсарту керек екендігі тұралы.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Қазақстан Үкіметі алдына биогаз өндіру мен пайдалануды кеңейту мақсатын қойып отыр. Ол үшін қолдау жүйесі де құрылды.

Қазақстанда биогаз қондырғыларын құру үшін тиісті технологиялар жеткізушілері жоқ, ал ауыл шаруашылығы өкілдері мен инвесторлардың бұл тақырып бойынша білімі жеткіліксіз.

Осы себепті Германия-Қазақстан энергетикалық диалогы шеңберінде биогаз өндіру, оны пайдалану және өндірістің құқықтық негіздері бойынша нұсқаулық әзірленетін болады. Ол құрал Қазақстанда биогаз және биометан секторын дамытуға мүдделі қазақстандық және неміс инвесторларына Қазақстанда биогаз өндірісінің мүмкіндіктері мен проблемалары туралы негізгі мәлімет алуға көмектеседі.

Нұсқаулықтың бірінші бөлімінде биогаз өндіру үшін биомасса әлеуетінің егжей-тегжейлі сиппатамасы дайындалды. Ол үшін ірі қара мал шаруашылығынан, шошқа шаруашылығынан және құс шаруашылығынан алынған көң мен қи көлемі ескерілді. Бұл сандар жиынтығы биомасса көлемін және өндірілетін газдың ықтимал мөлшерін болжауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, қалаларда қоқыс-қалдықты бөлек жинау нәтижесінде пайда болатын қайта өңделетін био қалдықтардың және коммерциялық био қалдықтардың мөлшері есептелді. Олардың негізінде газдың мөлшерін бағалауға және ықтимал өнімін есептеуге болады.

Нұсқаулық 2023 жылы шығады деп күтілуде.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Бұзау диареясы-көптеген фермаларда күнделікті көрініс. Себебін анықтау көбінесе қиын болады. Бұл инфекция ма, әлде паразиттер ме? Мүмкін азықтандыру барысында температуралық режимі сақталмайды? Азықтандыру кестесі дұрыс жасалған ба? Сүт алмастырғыш дұрыс па?

Көбінесе өте қарапайым нәрселер үлкен әсер етеді:

• Бұзауларға арналған шелектердің тазалығы: көптеген фермаларда шелектерді жууға арналған су мен дезинфекциялау құралдары тазартылатын шелектердің санына қарамастан өте сирек ауыстырылады. Егер соңғы шелектерді жууға қалған су өте ластанып кетсе және тым суық болса, онда мұндай тазалау тиімсіз. Егер тазартылған шелектер кептірілгеннен кейін сәл майлы болып тұрса, онда тазалау сәтсіз болғаны!
• Емізікті тазалау: көптеген фермаларда емізіктер де бөлек немесе жеткілікті мұқият тазаланбайды.

Ұсыныс: табысты шаруашылықтарда бұзауларға арналған ыдыстар мен емізіктерді тазарту бойынша нақты нұсқаулар болады. Бұл нұсқаулардың орындалуы үнемі тексеріліп отырады.

Осы тақырып бойынша “Бұзауларға арналған шелектерді тазалау” атты KFM жобамыздың жадынамасын оқыңыздар.

Әрине, тазарту көп уақытты қажет етеді, бірақ бұл бұзауларды өсіруде үлкен жетістіктерге жеткізе алады. Қолмен тазалау қиын және тым көп уақыт кетеді десеңіздер, “шелек жуғыштар” көптен бері ұсынылып келеді. Он шелекті толық тазарту үшін “Grete” жабдығына 15 минут және 45 литр су қажет: https://www.cowsignals.com/en/blog/mein_name_ist_%E2%80%9Egrete%E2%80%9C

Уве Веддиге

Фото: KFM

Ауа сапасы нашар сиыр қоралары бәрімізге таныс. Жазда қора қабырғалары мен төбедегі саңылаулардың ені әрдайым толық ауа алмасу үшін жеткіліксіз. Көптеген сиырлар тұншығып, жемшөп жеуді азайтады, мастит күн сайын артады. Мәселенің шешімі көбінесі аспалы желдеткіштерді орнатумен шектеледі. Бірақ үлкен көлемдегі ауа ағынын айдап тұру энергияны, демек ақшаны қажет етеді.

Егер сіз қыста осындай қораларға кірсеңіз, онда жағдай аса жақсармаған: барлық саңылаулар жабық, өйткені сиыр қора салу технологиясы – көбінесе жаңадан салынған нысандарда да – нөлден төмен температураға арналмаған. Нәтижесінде ауа су буымен және аммиакқа толы, ал сиры жататын орынның үсті дымқыл. Жануарлардың дымқыл және лас жүні көп нәрсені білдіреді.

Дегенмен, табысты сүт өндірушілер сиыр қорасындағы климаттың сиырлардың әл-ауқатына қаншалықты әсер ететінін біледі. Мильххоф Реесум/ Milchhof Reesum атты сүт фермасынан Фрэнк Кордес бұл туралы былай дейді: “Жануарлардың жақсы жағдайы – бұл стресстің болмауы”. Бұл оның күнделікті 770 сиырының әрқайсысының қажеттіліктерін қамтамасыз етуін өзінің күнделікті жұмысы деп санайтындығының тағы бір себебі.

Өндіруші https://www.allsmart-vet.com/?lng=en жеке ауа шлангтары арқылы ауа сапасы жақсартылады деп үміттендіреді. Олар жазда сиыр қорасында және жануарлардың айналасындағы жоғары сезімталдық аймағында салқын болатындай етіп жоспарланған. Егер сырттағы ауа салқын болса, онда сыртқы ауа жануарларға бақылаусыз өтпейді.

Енді таза ауаның қажетті мөлшері жануарларға біркелкі тарайды, азынақсыз. Дегенмен, бұл үлкен қиманы, дәл есептеулерді және жақсы желдеткішті басқару элементтерін қажет етеді.

Фрэнк Кордес қорадағы жануарларды ұстау жағдайлары жақсаратынына және жаңа желдету жүйесіне инвестиция өз жемісін беретініне сенімді.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Осы жазда, басқа жылдардағыдай, пилоттық шаруашылықтардың сауын табындарында соматикалық жасушалар санының өсуі және мастит ауруы байқалады. Бірақ мұның себебі жалғыз күннің ыстығы ғана емес. Алайда, емдеп қана қоймай, оның себептерін табу және жою қажет.

Жазда жоғары температураға байланысты нәжіс пен қоқыста мастит тудыруы мүмкін микробтардың концентрациясы айтарлықтай артады. Егер жануарлар саууға лас желінмен келсе, онда инфекция қаупі артады. Әсіресе, егер сауу режимі мен гигиена оңтайлы болмаса.

Жылу стрессі иммундық жүйенің жұмысына теріс әсер етеді және осылайша аурулардың дамуына апарады. Сонымен қатар, температура жоғарылаған сайын жемшөп тұтыну азаяды. Суалған сиырлар бұзаулағаннан кейінгі кезеңде ауруларға өте сезімтал, ал бірінші бұзаулаған сиырларда кетоз, шудың түспей қалуы, сүт безгегі/парез және метрит пен мастит сияқты инфекциялар байқалады.

Сауын сиырлардың тәбеті төмендейді және олар жиі ауыра бастайды. Сонымен қатар, жемшөптің қарапайым гигиенасы, саңырауқұлақтардың өсуі және срлемнің қайта жылынуы жепшөпті тұтынуды төмендетеді және физиологиялық ас қорытуды бұзады. Метаболикалық бұзылулар мен өнімділіктің төмендеуінің алдын алу мүмкін емес болады.

Егер толық аралас рацион/TMR дұрыс жасалмаса немесе жануарлар оны іріктеп жесе, бұл да теріс әсер етеді. Егер бұған сиыр ұстаудың нашар жағдайлары немесе тұяқ денсаулығының нашарлығы сияқты басқа стресс факторлары қосылса, онда жануарлардың денсаулығына қатысты жағдай өте ауыр болады.

Сондықтан жылы айларда көптеген фермаларда желін инфекцияларының ауыр жағдайлары жиі кездеседі.

Бұл қарапайым тілде “коли” мастит деп аталатын ауру негізінен қабынуға қарсы препараттармен сәтті емделеді. Сонымен қатар, сиырдың денесінде қан айналымын тұрақтандыру үшін сумен жеткілікті қамтамасыз ету маңызды.

Осы тақырып бойынша KFM жобасының “Желін денсаулығын тексеру” атты тексеру тізімін оқыңыздар.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Жүгері жинауға  бірнеше апта қалды. Ұнтақтағыштың пышақтарын қайрап қана қоймай, сонымен қатар бақылау тақтасын мұқият реттеп, жүгері ұнтақтағыштың жұмысын тексеру қажет. Сондықтан алдын ала тексеріп алу артық болмайды.

Осыны ұмытау керек:

• Сүрлемнің астына салатын мен жабылғы пленкалары, сондай-ақ сүрлем бетін құстардан сақтайтын торлар көбінесе ұзақ жеткізіледі, сондықтан алдын ала тапсырыс беріңіздер!
• Сүрлем траншеяларын жөндеңіз және тазалаңыздар!
• Пленканы бастыруға арналатын құм салынған қапшықтар пайдалануға дайын түрде тұрсын.

Ең маңыздысы:

• Әр егістік әр түрлі піседі, сондықтан пісу мерзімін анықтау өте маңызды. Ол үшін KFM жобасының “Жүгеріні жинау уақытын анықтау” жадынамасын қолданыңыздар.

Жемшөп жинайтын комбайн қашан іске қосылады:

• Жұмыстардың нақты кестесі болуы керек, алқаптардың кезегі, қанша техника барады және сүрлемді кім нығыздайды.
• Егістіктер, егістік шекараларын, кедергілерді және кірме жолдарды сандық /дигиталды қартаға енгізу немесе оларды картаға түсіру пайдалы.
• Осы уақыттан кешіктірмей сүрлем траншеясының қабырғаларына пленка жайылады.

Бақылау, бақылау …

• Сүрлемнің бірінші бөлігін әкелгеннен бастап бақылау қажет: құрғақ заттың құрамын, кесу ұзындығы мен барлық дәндердің ұсақталғандығын кем дегенде жарты сағат сайын тексеріп тұру керек.

Траншеядағы ең маңыздысы: нығыздау, нығыздау, нығыздау!

• Ауыр дөнгелекті трактор шиналарындағы ауа қысымы кем дегенде 2 бар болуы керек.
• Трактор сағатына 4 км-ден аспайтын жылдамдықпен жұмыс істейді және келесі қабаттың кезегі келгенге дейін сүрлем бойымен екі-үш рет өтеді. Қабаттың қалыңдығы 20-30 см-ден аспауы керек
• Ең соңында трактор тағы бір сағат бойы бастырып жүреді (артық емес), содан кейін сүрлем жабылады.

Егін жинауға дайындық

• Неміс сарапшысы Маркус Хаушильдпен бірге KFM командасы 2023 жылы Солтүстік Қазақстанда тренингтер өткізуді жалғастырады. Өткізілетін күндері мен орындары жақын арада жарияланады.

Тақырып туралы толығырақ: KFM жобасының “Жүгері жинау уақыты туралы“, “Сүрлемдеу барысындағы қателіктер” және “Сүрлемді дұрыс жабу”  атты жаднамаларында оқи аласыздар.

Уве Веддиге

Фото: Веддиге

Жақында Германияның солтүстігіне келген қазақстандық делегация да бұл тұжырымға таң қалды. Сүт мөлшері көбейген сайын проблемалар көбейетіні жиі атап өтіледі. Сондықтан Германиядағы ең жақсы сүт өндірушілердің бірінің бұл сөзі одан да таңқаларлық. Жылына 13,500 кг, бір сиырға күніне 41 кг сүт және өмір бойы тиімділігі 22,4 кг – бұл “оның” сандары: Реесумдағы сүт фермасынан Франк Кордес.

“Біз 770 сиыр ұстамаймыз! Жоқ, біз бір сиырды 770 рет ұстаймыз!”- бұл Бременнің оңтүстік-шығысындағы осы әсерлі ферманың бүкіл командасының жетістігінің ұраны. Табыс ферма басшысының дұрыстығын растайды, ол: “жануарлардың әл-ауқаты мен денсаулығы тиісті деңгейде болуы керек, сонда сүт өздігінен келеді”, – деп атап көрсетеді.

432 га жем-шөп алқаптарын қызмет көрсетуші өңдейді, фермада шамамен 1350 бас ірі қара бар. Көп жерлерде “бәрі қарапайым болуы керек” ұраны ұсталынады, сондықтан барлық сауылатын сиырларға бірдей рацион дайындалады, ал бұзауларға алғашқы 21 күнде тойғанша сүт беріледі. Азықтандыру үшін өздігінен жүретін жем араластырғышы бар, ал сауу 20 сиырға арналған SwingOver сауын залында автоматты түрде жүзеге асырылады. Қызметкерлері мен өзінің сиырлары туралы айтқанда Кордестің көздері жайнай түседі. 25 қызметкерден тұратын ынтасы жоғары ұжым, оның ішінде үш жоғары білікті табын менеджері әсерлі жетістіктерімен мақтана алады. Табыстың кілтін сүт өндірушісі өз қызметкерлерін үнемі оқытуда көреді. Ол жақсы қызметкерлерін басқа жерге шақырылып кетуі мүмкін деп қорықпайды. “Егер дайындық деңгейі төмендесе, сол қиынырақ болар еді”, – деп алаңдайды ол.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Көптеген вегандар картоп сүтіне ынталы. Ол сиыр сүтіне жаңа балама ретінде қарастырылады. Шведтік “Startup VEG of Lund” компаниясы нарықта 2021 жылдан бастап өзінің инновациялық “DUG”картоп сусынымен табысты болып келеді.

Бұл өсімдік негізіндегі сусын Ұлыбританияда да өте танымал. Сусын негізінен картоптан тұрады және құрамында лактоза, жаңғақтар, соя немесе глютен сияқты қарапайым аллергендер жоқ. Сусынға картоптан басқа рапс майы, су, қант, бұршақ ақуызы, фолий қышқылы және түрлі дәрумендер кіреді. Экологиялық тепе-теңдік сиыр сүтіне қарағанда айтарлықтай жақсы деп айтылады. Сұлы сүтімен салыстырғанда бұл сусынға қажет шикізат өсіру үшін аз жер керек. Әдетте аймақтық картоп пайдаланылады.

“Сүтті” үйде де дайындауға болады. Ол үшін картоп үгілмелі болғанша пісіріледі, пюре жасалады және қалау бойынша тәттіленеді. Сүзілген сүтті сұйытып тоңазытқышта бірнеше күн сақтауға болады. Картоп сүтінің дәмі тұтынушыларға қаншалықты ұнайтынын әлі анықтау керек!

Уве Веддиге

Фото: Веддиге