Диарея жаңа туылған бұзаулар үшін қауіпті, көп жағдайларда олардың өліп кетуіне әкеледі және оларды қосымша ауруларға қатысты қатты әлсіретеді. Фермерлердің аз ғана бөлігі сиырларын төлдеу алдында диареяға қарсы вакциналайды, ал осы «вакциналауға қарсылардың» көпшілігінде бұзаулар өлімі 5% — дан асады.

Вакциналанған анасының уызын ішу арқылы бұзауларда диареяға қарсы мақсатты және күшейтілген пассивті иммунитет оңай жолмен қалыптаса алады.

Аналық вакцина жаңа туған бұзауларды ротавирустар мен көптеген E. coli штаммдарынан туындайтын диареядан сақтай алады. Бұл коронавирус тудыратын диареяның жиілігі мен ауырлығын төмендетеді және рота- мен коронавирустың бөлінуін азайтады, осылайша табындағы патогендік қысымды төмендетеді. Бұл бұзаулар өмірлерін ең жақсы жағдайда бастайды дегенді білдіреді.

Екпе суалу кезеңінде 2 мл дозада бір рет оңай салынады және Boehringer-Ingelheim атты өндіруші фирманың айтуынша, оны сиырлар өте жақсы көтере алады.

Уве Веддиге

Фото: © KFM

Көптеген фермерлер өз шаруашылықтарында төл өндіруді өздері ұйымдастырғысы келеді. Алайда, көбінесе оларда теориялық және, ең алдымен, практикалық білім жетіспейді және сәтті ұрықтандыру бойынша олардың дағдылары аз.

Херман-Йозеф Шмидт, ірі қара малды ұрықтандыру бойынша ең тәжірибелі неміс жаттықтырушыларының бірі, бұл күндері Аркабайдағы «Байсерке-Агро» оқу ғылыми-өндірістік орталығында KFM жобасының мастер-тренерлерін оқытуда. Өсімталдықты басқару мен бақылаудың теориялық негіздерінен, сондай-ақ күйлеу белгілерін анықтау және ұрықпен жұмыс істеу жаттығуларынан басқа, оқыту, әрине, ұрықтандыру процесінің өзіне бағытталған.

Теориядан кейін жаттығулар басталады, ол үшін ұрықтандыру сабақтарына арналған Қазақстандағы жалғыз сиыр макеті қолданылады. «Осылайша, әрбір қатысушы жатырдың құрылымы мен ұрықтандыру процесін үйреніп алады», — деп түсіндіреді Вердендегі/Аллердегі Maстерринд компаниясының 58 жастағы ұрықтандыру бойынша оқыту және біліктілікті арттыру сарапшысы. «Бұл жаттығуларды қатысушылар қалағанынша қайталап жасай алады, одан кейін қорадағы тірі жануарлармен жүмыс істеп дағдыларын жетілдіре алады», — деп қосады Уве Веддиге.

Уве Веддиге

Фото: © KFM

Швейцарияда жүргізілген жаңа зерттеу көрсеткендей, сауын сиырларды шаруашылықта ұзақ қолдану міндетті түрде жануарлардың денсаулығының нашарлауына немесе дәрі-дәрмектерді көбірек қолдануға апармайды.

Сауын сиырлардың қызмет ету мерзімі сүт өндірісінің тұрақтылығының шешуші факторы болып табылады. Сиыр фермада  ұзақ болса, сүт өнімділігі арқылы берер кірісі көбірек болады, оны өсіру шығындары пайдалану мерзімі ұзақ немесе қысқа екеніне қарамастан бірдей екенін ескерсек. Дегенмен, жасы үлкен сиырлардың денсаулығына байланысты проблемалар болуы мүмкін және жиі емдеуді қажет етеді деген қорқыныш жиі кездеседі.

Зерттеу авторы Анна Бибердің айтуынша, ұзақ өмір сүретін сиырлары бар фермалардың өсімталдық көрсеткіші жоғары. Атап айтқанда, алғаш бұзаулаған құнажындарды көп мәрте ұрықтандыру қажет емес болған, ал төлдеу аралықтары қысқа болды. Сонымен қатар, сиырларды пайдалану мерзімі ұзағырақ фермаларда өсімталдық мәселелеріне қатысты емдеу шаралары көп қажет болмайды.

Пайдалану мерзімі ұзағырақ фермалардағы сиырларда соматикалық жасушалар саны қысқа мерзімді фермаларға қарағанда жоғары болды. Барлық фермаларда үлкен ауытқулармен соматикалық жасушалардың саны бір миллилитр сүтке 100.000 жасушадан аспады. Сонымен қатар, соматикалық жасушалар көрсеткіші жоғары болса да, антибиотикпен мастит ауруын емдеу жағдайлары айтарлықтай көбейген жоқ.

Зерттелген топтарда ақсақтық пен тұяқ денсаулығына қатысты ешқандай айырмашылық байқалмады. Медициналық емдеуге қатысты жағдай бірдей болды. Сауу протоколы және жылына тұяқ кесу жиілігі сияқты денсаулыққа байланысты өндірістік процестер де ұқсас болды.

Зерттеу нәтижелері ұзақ пайдалану мерзімі жануарлардың денсаулығына әсер етпейтінін көрсетеді. Анна Бибер:»ұзақ өмір сүретін сиырлар тұрақты дамуға ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар фермаға экономикалық пайда әкеледі», — деп атап өтті. Осы мақсатқа жету үшін ол фермаларға өсімталдықты арттыруға, сондай-ақ желін мен тұяқ денсаулығына ерекше назар аударуды ұсынады.

Уве Веддиге

Фото: © KFM

Бұрын тұяқ кесу процесі жылына бір рет ферма басшысының бақылауымен, оның қатысумен өтіп тұратын, ал бүгінде тұяқ кесу кезінде көбінесе жұмысшылар ғана болады. Осылайша, тұяқ кесушілер мен басшылық арасында тікелей ақпарат алмасу болмайды. Сондықтан, жарамсыз деп тану тұралы шешімдер мысалы, ақсақтыққа байланысты, көбінесе негізсіз қабылданады.

Алдын алу және емдеу – малыңыздың ақсап қалмауының негізгі екі әдісі:

1. Тиімді алдын алу дегеніміз тұяқтарды үнемі күтіп ұстау, тұяқ ванналарының бар болуын, ақсақтықты жүйелі түрде бақылау, сондай-ақ жануарлардың қажеттіліктеріне сәйкес ұстау жағдайларын қамтиды. Ол үшін жататын жерлері ыңғайлы, жүретін жерлері қауіпсіз және тайғақ емес болғанын, күйзеліс тұдармайтын жағдай жасалуын, берілетін рацион дұрыс құрастырылғандығын қадағалап, табындағы әлеуметтік стрессті азайту керек.
2. Тұяқ күтімімен тікелей айналысатын адамдардың жағдайы жиі назардан тыс қалады. Олардың жұмыс жағдайлары, физикалық белсенділігі және жануарлардың мінез-құлқын түсіну маңызды рөл атқарады. Қауіпсіз және лайықты жағдайда жұмыс істейтін жақсы дайындалған тұяқшылар ғана өз міндеттерін мұқият және жануарлардың игілігі үшін орындай алады.

Сондықтан қазіргі заманғы тұяқ күтімі жан-жақты болуы керек. Басқару мен техникадан басқа, жануар, адам және қоршаған орта арасындағы өзара үйлесімділігі маңызды. Барлық мүдделі тараптардың — шаруашылық басшыларының, қызметкерлердің, тұяқ кесуші мамандардың ашық қарым — қатынасы мен ынтымақтастығы тұяқ проблемалары мен ақсақтықты азайту үшін өте маңызды.

Дереккөз: Innovationsteam Hessen, қысқартқан Веддиге

Фото: Тұяқ кесушілер жұмысын ұқыпты жасауы керек © KFM

Сиырдың шүңірейген көздері — бұл бірден көзге түседі және алаңдаушылық тудырады. Бірақ сиырдың көзі мен денсаулығы қандай байланыс бар?

Мұнда біз сіздерге бірнеше кеңестерімізді қысқаша түрде ұсынып отырмыз. Толығырақ ақпаратты біздің «Сиыр көздеріне қарап хәлін анықтау» атты жадынамамыздан ала аласыздар.

• Көздердің шүңірейгені сұйықты айтарлықтай мөлшерде жоғалту салдарынан болады. Натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісінен инфузия жасау немесе жеткілікті сұйықтық беру арқылы тез көмектесуге болады. Бұзауларда диарея болған кезде, кейде олардың көз алмасы жоқ сияқты болып тұрады.
• Склераның түсінің өзгеруі: сиырдың қабағын көтерген кезде кішкентай қызыл қан тамырлары бар көздің ақ қабығы (склера) көрінуі керек. Оның сыртқы түрінің өзгеруі бауыр проблемалары бар екенін, сепсис болғанын немесе тіпті ішкі қан кетуді көрсетеді.
• Көздердің жасаурауы зиянды газдар, шаң, ультракүлгін сәулелері, сызба немесе тітіркендіргіш шыбындардың әсерін білдіреді.
• „Мыс көзілдірік » деп аталатын көрініс мыс жетіспеушілігінен туындайды. Ауру жануарлар айналадағын бәрін жалай бастайды, олардың азық тұтынуы төмендейді, өсуі баяулайды, өнімділігі төмендеп кетеді. Көбінесе ауру жануарлардың жүні алдымен көздің айналасында түссізденеді, оны әдетте «мыс көзілдірік» деп атайды. Зардап шеккен табында эструс белгілері жоқ болады, түсік тастау және эмбриондардың өлімі жиі кездеседі. Сонымен қатар, көтерем жануарлар инфекцияларға өте сезімтал болады.

Көз алмасының күйі қалай өзгеретініне немесе көздің немесе склераның терісінің түсі қандай болса да: сүт өндірушілер емдік шараларды уақтылы бастау үшін сиырларын мұқият бақылап отыруы керек екені анық.

Уве Веддиге

Фото: «Мыс көзілдірігі» бар сиыр © KFM

Суық түндер мен ыстық күндер әсерінен пішендегі қант көбейіп кетеді. Ашыту процесі аяқталғаннан кейін де, бұл азықта қант қалдықтары көп болады, бұл кейіннен қызу қаупін арттырады. Дегенмен, сүрлем қоспаларының көмегімен пішен дайындау процесін мақсатты түрде реттеуге болады. Осылайша, пішен дайындау барысында шөптегі қанттың көп бөлігі ыдырайды. Нәтижесінде пайда болған сірке қышқылы пішенді кейін қызудан қорғайды.

Егін жинау кезінде тығыздауыш трактор шиналарына пішен жабысып қалатынын жиі байқауға болады. 1 кг құрғақ заттағы қант мөлшері 150-ден 250 г-ға дейін жететіндігі бұл көріністі растайды.

Азықтың кейін қызуы оны тұтынуға және сүтті мал табынының денсаулығына кері әсер етеді. Шөп пен жоңышқа жинар алдында да қант құрамын тексеріңіздер. Ол үшін майдалап туралған шөпті сарымсақ прессімен қысып, шырынын рефрактометрге тамызады. KFM жобасының «Шөп немесе жоңышқа пішеніндегі қант мөлшерін анықтау туралы» атты тексеру парағын қараңыздар.

Назар аударыңыздар: шөп кеуіп қалса өлшеу нәтижелері дәл болмауы мүмкін!

4°Brix құрғақ заттың кг-на 150 г қант құрамына сәйкес келеді, оның ішінде нығыздалған пішендегі ферментация процесі шамамен 100 г тұтынады, сондықтан 50 г қант/кг құрғақ зат артық қалады — бұл азықтың дәмін жақсартады.

Brix 2° мәні құрғақ заттың құрамындағы 110 г/кг қант мөлшері аз екенін көрсетеді. Көрсеткіш 7° — тан (210 г қант) жоғары болса, қантты пропиленгликоль мен сірке қышқылына айналдыратын қоспаны қолдану ұсынылады. Бұл көректік заттардың сақталуын, аэробты тұрақтылықты едәуір жақсартады және  пішенді қызып кетуден сақтайды.

Уве Веддиге

Фото: Пішен жабысып қалатыны – қант мөлшері жоғары болуының белгісі © KFM

Сүтті сиырларды азықтандыру күннен күнге қымбатқа түсіп келеді. Концентрацияланған азықтың қымбат компоненттерінен басқа, шығындардың өсуінің басты факторы — негізгі азық.

Бұл азық қалдықтарына экономикалық тұрғыдан қарауға маңызды себеп болып келеді. Сонымен қатар сиырларды жоғары сапалы тұрақты рационмен қамтамасыз етіп тәулік бойы азықтандыру керек. Азық тәулік бойы алдында болса және сүт өнімділігі жоғарырақ болса, азық қалдықтары көп болады. Бірақ қалдықтар көлемі қандай болғаны дұрыс?

Күнделікті жем тұтынудың ауытқуына байланысты 3-тен 7% — ға дейін артық жем кез келген жағдайда қалады. Азық қалдықтарының мөлшері мен азықтың теріп желінген жағдайларын апта сайын жазып отыру керек.

Азық қалдықтарын азайтуға арналған 8 кеңес:

1. Негізгі азықтың сапасы жоғары болуы — бұл міндетті шарт! Азық сапасы төмен және азық қалдықтары аз болғанда, сиырлар сапасы нашар азықты тым көп жейді.
2. Іріктеп алуға болмайтын біртекті рационды күн сайын бір уақытта беріп тұру керек. Тексерілген әдіс — жемді кешкі сауудан бір сағат бұрын беру. Осылайша, сиырлардың барлығы дерлік сауулар алдында жақсы азықтанып, кейін күту аймағында тоқ болып тұрады.
3. Әр сағат сайын жемді итеріп, қажет болған жағдайда ертерек беру маңызды. Азықты кешіктіріп берсе, құрғақ затты тұтыну мөлшері тез арада 1 кг қысқаруы мүмкін.
4. Жануарлар мен азықтану орындарының арақатынасы 1:1 болған кезде, әдетте, азық қалдықтары 3% болуы мүмкін.
5. Сиырлар әрқашан тоқ болуы және ыңғайлы күйде жатуы керек.
6. Сиырлар мен азықтандыру процесін үнемі бақылау керек! Жаңа туылған сиырларды күтуге, азық тұтынуына, азық қалдықтарына, сұрыптауға, құрғақ заттың құрамына, нәжіске және т. б. ерекше назар аудару керек.
7. Аз мөлшердегі жем қалдықтары мен жаңадан араластырылған TMR үйлесімі барлық сиырларды жаңа жем таратылған кезінде жем үстеліне тартады. Саулғаннан кейін де сиырлардың барлығы дерлік қайта азыққа ұмтылады.
8. Егер азық таңертең емес, күндіз берілсе, күндіз азықпен қамтамасыз етуді жақсырақ бақылауға болады, өздігінен азықтандыруға болады және түнде азықты итеріп тұрудың қажеті жоқ болады.

Уве Веддиге

Фото: Бұл жерде мүмкіндігінше тезірек азық беру керек! © KFM!

Соматикалық жасушалардың саны-бұл сүтті сиырлардың желінінің денсаулығының көрсеткіші. Соматикалық жасушалар қабыну процестері кезінде көбееді және сүтке енеді. Егер бұл көрсеткіш 100 000 /мл  төмен болса, сиырлар желіні сау деп саналады. 150 000 /мл асатын көрсеткіші бар бар сиырлардың табындағы үлесі 20% — дан аспауы керек. Лас бокстар, ыстық, тұяқ аурулары немесе дәрежелік соқтығысулар сияқты стресстік факторлар дененің иммунитетіне ауыртпалық түсіреді. Дегенмен, азықтандырудың соматикалық жасушалар санына әсері көбінесе жете бағаланбайды: нашар сүрлем олардың көбеюіне ықпал етеді. Сүрлемді үнемі тексеру табынның денсаулығы үшін өте маңызды!

Міне, соматикалық жасушалардың санын азайтуға және жануарларды ұстау жағдайларын жақсартуға көмектесетін қысқаша бақылау тізімі:

• Қорадағы ауаның сапасын тексеріңіз (назар аударыңыз: өтпе жел болмауы керек)
• Жылулық стрессін болдырмауға тырысыңыз (ауа ағынымен және су бүркіп салқындату)
• Жүру қауіпсіздігін (тайғақ, тар жерлер) қамтамасыз ету және тұяқтар денсаулығы
• Корада малдың саны тым көп болмауы керек, мал шоғырланып тұрмасын
• Сауу техникасы мен сауу процесін үнемі тексеріп отырыңыздар
• Рацион құрайтын бөліктердің сапасын тексеріп, олардың жеткілікті мөлшерде бар болуын қадағалаңыздар

Сүрлем сапасының нашар болғаны көбінесе соматикалық жасушалардың көбейуіне себеп болады! Азық жинау келесі жылы рационды сәтті құрудың негізін қалайды. Дайындалған азықтың сапасы жануарлардың денсаулығына, сондай-ақ өндірілген сүттің сапасы мен мөлшеріне тікелей әсер етеді. Бірақ егін жинағаннан кейін де сүрлем траншеяда және астауда қызуы мүмкін. Әсіресе жазда бұл азықтың бұзылуына және соның салдарынан оның дәмінің нашарлауына әкеледі. Мұндай бұзылған сүрлем берілгенде малдың азық тұтынуы төменедейді. Бұл кетоз, ацидоз немесе гипокальциемия сияқты классикалық метаболикалық ауруларға әкеледі.

Сізге сүрлемді тексеру керек пе? Онда бізге осы телефон арқылы хабарласыңыз: +7 775 499 9411 (Бақдәулет Тұрсынбай).

Уве Веддиге

Фото: Азық компоненттерінің сапасы нашарламауы үшін сүрлемді қопсытпай, түп-түзу кесіп  алыңыздар! © KFM

Желдеткіштер шаң мен ылғалдылықтан ластанады. Егер оларды тазаламаса, ластанған құрылғылардың энергия шығыны тез арта түседі. Энергия шығыны сол қалыпта немесе одан да көп болғанның өзінде де 3 мм шаң құрылғы өнімділігін 30% — ға дейін төмендетуі мүмкін. Сонымен қатар, шаңның жиналуына байланысты қозғалтқыштар тезірек қызып кету қаупі бар, бұл олардың қызмет ету мерзімін қысқартады.

Қалақшалар мен қорғаныс торларын тазалаған кезде желдеткіштерді тоқтан ажыратып қою керек! Бұл құрғақ және дымқыл тазалаудың екеуіне де қатысты.

Жеңіл ластанған жағдайда — егер сиыр қорасындағы желдеткіштер өндірушінің ұсыныстарына сәйкес ай сайын тазаланса, оларды тазалау құрғақ түрде және өте тез және оңай болады! Бұл үшін компрессормен біріктірілген жұмсақ щетка жарайды. Ластануы орташа деңгейде болса, кірді пластикалық қырғышпен қырып, барлық бөлшектерді дымқыл шүберекпен сүртуге болады. Біз желдеткіш қалақшаларын жоғары қысымды тазартқышпен тазалауды ұсынбаймыз, себебі бұл теңгерімсіздікке әкелуі мүмкін, құрылғы бірқалыпты жұмыс істемей қалады және қозғалтқышқа су кіруі мүмкін.

Анығы: желдеткіштерді неғұрлым сирек тазаласаңыз, соғұрлым көп уақыт кетеді. Осы тақырыпқа байланысты  «Осьтік желдеткіштер» атты тегін жадынамамызды қараңыздар.

Уве Веддиге

Фото: Бұл желдеткішті тазалау уақыты келіп калғанына бір талай болды © KFM

Әлем тұрғындарының шамамен 75% — ы лактозаға төзбеушіліктен зардап шегеді. Олардың кейбіреулері сонда да сүт ішкісі келеді және лактозасыз сүт өнімдерін қажет етеді. Бірақ олар қалай жасалады?

Кәдімгі сиыр сүтін лактозасыз сүтке айналдырудың екі әдісі бар:

Біріншісі «ферментативті гидролиз» деп аталады. Бұл жағдайда сүтке лактозаны ыдырататын фермент қосылады, ол лактозаны екі бөлек қантқа бөледі.

Екінші әдісі «жақсы күн әдісі» (тұпнұсқасында  «Good-Day-Verfahren») деп аталады. Бұл швейцариялық сүт компаниясы патенттеген технология, онда кәдімгі сиыр сүтінен алдымен барлық лактозаны алып тастайды, содан кейін ол ыдыратылып, ішінара қайтарылады. Нәтижесінде, осы технология арқылы алынған сүттің дәмі басқа лактозасыз сүт өнімдеріне қарағанда онша тәтті болмайды.

Бірақ неге лактозасыз сүт кәдімгі сиыр сүтіне қарағанда тәттірек? Лактоза ыдыраған кезде лактоза дисахариді глюкоза мен галактозаға бөлінеді. Бұл қайшы сияқты әсер ететін және лактозаны қанттың екі түріне бөлетін ферменттің әсерінен болады. Мұндай бөлінуден кейін сүтте қант мөлшері бұрынғыдай қалады, бірақ қанттың жеке компоненттерінің саны екі есе артады.

Swissmilk News жариялаған, өңдеген Уве Веддиге

Фото © Веддиге