Сиырдың шүңірейген көздері — бұл бірден көзге түседі және алаңдаушылық тудырады. Бірақ сиырдың көзі мен денсаулығы қандай байланыс бар?

Мұнда біз сіздерге бірнеше кеңестерімізді қысқаша түрде ұсынып отырмыз. Толығырақ ақпаратты біздің «Сиыр көздеріне қарап хәлін анықтау» атты жадынамамыздан ала аласыздар.

• Көздердің шүңірейгені сұйықты айтарлықтай мөлшерде жоғалту салдарынан болады. Натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісінен инфузия жасау немесе жеткілікті сұйықтық беру арқылы тез көмектесуге болады. Бұзауларда диарея болған кезде, кейде олардың көз алмасы жоқ сияқты болып тұрады.
• Склераның түсінің өзгеруі: сиырдың қабағын көтерген кезде кішкентай қызыл қан тамырлары бар көздің ақ қабығы (склера) көрінуі керек. Оның сыртқы түрінің өзгеруі бауыр проблемалары бар екенін, сепсис болғанын немесе тіпті ішкі қан кетуді көрсетеді.
• Көздердің жасаурауы зиянды газдар, шаң, ультракүлгін сәулелері, сызба немесе тітіркендіргіш шыбындардың әсерін білдіреді.
• „Мыс көзілдірік » деп аталатын көрініс мыс жетіспеушілігінен туындайды. Ауру жануарлар айналадағын бәрін жалай бастайды, олардың азық тұтынуы төмендейді, өсуі баяулайды, өнімділігі төмендеп кетеді. Көбінесе ауру жануарлардың жүні алдымен көздің айналасында түссізденеді, оны әдетте «мыс көзілдірік» деп атайды. Зардап шеккен табында эструс белгілері жоқ болады, түсік тастау және эмбриондардың өлімі жиі кездеседі. Сонымен қатар, көтерем жануарлар инфекцияларға өте сезімтал болады.

Көз алмасының күйі қалай өзгеретініне немесе көздің немесе склераның терісінің түсі қандай болса да: сүт өндірушілер емдік шараларды уақтылы бастау үшін сиырларын мұқият бақылап отыруы керек екені анық.

Уве Веддиге

Фото: «Мыс көзілдірігі» бар сиыр © KFM

Суық түндер мен ыстық күндер әсерінен пішендегі қант көбейіп кетеді. Ашыту процесі аяқталғаннан кейін де, бұл азықта қант қалдықтары көп болады, бұл кейіннен қызу қаупін арттырады. Дегенмен, сүрлем қоспаларының көмегімен пішен дайындау процесін мақсатты түрде реттеуге болады. Осылайша, пішен дайындау барысында шөптегі қанттың көп бөлігі ыдырайды. Нәтижесінде пайда болған сірке қышқылы пішенді кейін қызудан қорғайды.

Егін жинау кезінде тығыздауыш трактор шиналарына пішен жабысып қалатынын жиі байқауға болады. 1 кг құрғақ заттағы қант мөлшері 150-ден 250 г-ға дейін жететіндігі бұл көріністі растайды.

Азықтың кейін қызуы оны тұтынуға және сүтті мал табынының денсаулығына кері әсер етеді. Шөп пен жоңышқа жинар алдында да қант құрамын тексеріңіздер. Ол үшін майдалап туралған шөпті сарымсақ прессімен қысып, шырынын рефрактометрге тамызады. KFM жобасының «Шөп немесе жоңышқа пішеніндегі қант мөлшерін анықтау туралы» атты тексеру парағын қараңыздар.

Назар аударыңыздар: шөп кеуіп қалса өлшеу нәтижелері дәл болмауы мүмкін!

4°Brix құрғақ заттың кг-на 150 г қант құрамына сәйкес келеді, оның ішінде нығыздалған пішендегі ферментация процесі шамамен 100 г тұтынады, сондықтан 50 г қант/кг құрғақ зат артық қалады — бұл азықтың дәмін жақсартады.

Brix 2° мәні құрғақ заттың құрамындағы 110 г/кг қант мөлшері аз екенін көрсетеді. Көрсеткіш 7° — тан (210 г қант) жоғары болса, қантты пропиленгликоль мен сірке қышқылына айналдыратын қоспаны қолдану ұсынылады. Бұл көректік заттардың сақталуын, аэробты тұрақтылықты едәуір жақсартады және  пішенді қызып кетуден сақтайды.

Уве Веддиге

Фото: Пішен жабысып қалатыны – қант мөлшері жоғары болуының белгісі © KFM

Сүтті сиырларды азықтандыру күннен күнге қымбатқа түсіп келеді. Концентрацияланған азықтың қымбат компоненттерінен басқа, шығындардың өсуінің басты факторы — негізгі азық.

Бұл азық қалдықтарына экономикалық тұрғыдан қарауға маңызды себеп болып келеді. Сонымен қатар сиырларды жоғары сапалы тұрақты рационмен қамтамасыз етіп тәулік бойы азықтандыру керек. Азық тәулік бойы алдында болса және сүт өнімділігі жоғарырақ болса, азық қалдықтары көп болады. Бірақ қалдықтар көлемі қандай болғаны дұрыс?

Күнделікті жем тұтынудың ауытқуына байланысты 3-тен 7% — ға дейін артық жем кез келген жағдайда қалады. Азық қалдықтарының мөлшері мен азықтың теріп желінген жағдайларын апта сайын жазып отыру керек.

Азық қалдықтарын азайтуға арналған 8 кеңес:

1. Негізгі азықтың сапасы жоғары болуы — бұл міндетті шарт! Азық сапасы төмен және азық қалдықтары аз болғанда, сиырлар сапасы нашар азықты тым көп жейді.
2. Іріктеп алуға болмайтын біртекті рационды күн сайын бір уақытта беріп тұру керек. Тексерілген әдіс — жемді кешкі сауудан бір сағат бұрын беру. Осылайша, сиырлардың барлығы дерлік сауулар алдында жақсы азықтанып, кейін күту аймағында тоқ болып тұрады.
3. Әр сағат сайын жемді итеріп, қажет болған жағдайда ертерек беру маңызды. Азықты кешіктіріп берсе, құрғақ затты тұтыну мөлшері тез арада 1 кг қысқаруы мүмкін.
4. Жануарлар мен азықтану орындарының арақатынасы 1:1 болған кезде, әдетте, азық қалдықтары 3% болуы мүмкін.
5. Сиырлар әрқашан тоқ болуы және ыңғайлы күйде жатуы керек.
6. Сиырлар мен азықтандыру процесін үнемі бақылау керек! Жаңа туылған сиырларды күтуге, азық тұтынуына, азық қалдықтарына, сұрыптауға, құрғақ заттың құрамына, нәжіске және т. б. ерекше назар аудару керек.
7. Аз мөлшердегі жем қалдықтары мен жаңадан араластырылған TMR үйлесімі барлық сиырларды жаңа жем таратылған кезінде жем үстеліне тартады. Саулғаннан кейін де сиырлардың барлығы дерлік қайта азыққа ұмтылады.
8. Егер азық таңертең емес, күндіз берілсе, күндіз азықпен қамтамасыз етуді жақсырақ бақылауға болады, өздігінен азықтандыруға болады және түнде азықты итеріп тұрудың қажеті жоқ болады.

Уве Веддиге

Фото: Бұл жерде мүмкіндігінше тезірек азық беру керек! © KFM!

Соматикалық жасушалардың саны-бұл сүтті сиырлардың желінінің денсаулығының көрсеткіші. Соматикалық жасушалар қабыну процестері кезінде көбееді және сүтке енеді. Егер бұл көрсеткіш 100 000 /мл  төмен болса, сиырлар желіні сау деп саналады. 150 000 /мл асатын көрсеткіші бар бар сиырлардың табындағы үлесі 20% — дан аспауы керек. Лас бокстар, ыстық, тұяқ аурулары немесе дәрежелік соқтығысулар сияқты стресстік факторлар дененің иммунитетіне ауыртпалық түсіреді. Дегенмен, азықтандырудың соматикалық жасушалар санына әсері көбінесе жете бағаланбайды: нашар сүрлем олардың көбеюіне ықпал етеді. Сүрлемді үнемі тексеру табынның денсаулығы үшін өте маңызды!

Міне, соматикалық жасушалардың санын азайтуға және жануарларды ұстау жағдайларын жақсартуға көмектесетін қысқаша бақылау тізімі:

• Қорадағы ауаның сапасын тексеріңіз (назар аударыңыз: өтпе жел болмауы керек)
• Жылулық стрессін болдырмауға тырысыңыз (ауа ағынымен және су бүркіп салқындату)
• Жүру қауіпсіздігін (тайғақ, тар жерлер) қамтамасыз ету және тұяқтар денсаулығы
• Корада малдың саны тым көп болмауы керек, мал шоғырланып тұрмасын
• Сауу техникасы мен сауу процесін үнемі тексеріп отырыңыздар
• Рацион құрайтын бөліктердің сапасын тексеріп, олардың жеткілікті мөлшерде бар болуын қадағалаңыздар

Сүрлем сапасының нашар болғаны көбінесе соматикалық жасушалардың көбейуіне себеп болады! Азық жинау келесі жылы рационды сәтті құрудың негізін қалайды. Дайындалған азықтың сапасы жануарлардың денсаулығына, сондай-ақ өндірілген сүттің сапасы мен мөлшеріне тікелей әсер етеді. Бірақ егін жинағаннан кейін де сүрлем траншеяда және астауда қызуы мүмкін. Әсіресе жазда бұл азықтың бұзылуына және соның салдарынан оның дәмінің нашарлауына әкеледі. Мұндай бұзылған сүрлем берілгенде малдың азық тұтынуы төменедейді. Бұл кетоз, ацидоз немесе гипокальциемия сияқты классикалық метаболикалық ауруларға әкеледі.

Сізге сүрлемді тексеру керек пе? Онда бізге осы телефон арқылы хабарласыңыз: +7 775 499 9411 (Бақдәулет Тұрсынбай).

Уве Веддиге

Фото: Азық компоненттерінің сапасы нашарламауы үшін сүрлемді қопсытпай, түп-түзу кесіп  алыңыздар! © KFM

Желдеткіштер шаң мен ылғалдылықтан ластанады. Егер оларды тазаламаса, ластанған құрылғылардың энергия шығыны тез арта түседі. Энергия шығыны сол қалыпта немесе одан да көп болғанның өзінде де 3 мм шаң құрылғы өнімділігін 30% — ға дейін төмендетуі мүмкін. Сонымен қатар, шаңның жиналуына байланысты қозғалтқыштар тезірек қызып кету қаупі бар, бұл олардың қызмет ету мерзімін қысқартады.

Қалақшалар мен қорғаныс торларын тазалаған кезде желдеткіштерді тоқтан ажыратып қою керек! Бұл құрғақ және дымқыл тазалаудың екеуіне де қатысты.

Жеңіл ластанған жағдайда — егер сиыр қорасындағы желдеткіштер өндірушінің ұсыныстарына сәйкес ай сайын тазаланса, оларды тазалау құрғақ түрде және өте тез және оңай болады! Бұл үшін компрессормен біріктірілген жұмсақ щетка жарайды. Ластануы орташа деңгейде болса, кірді пластикалық қырғышпен қырып, барлық бөлшектерді дымқыл шүберекпен сүртуге болады. Біз желдеткіш қалақшаларын жоғары қысымды тазартқышпен тазалауды ұсынбаймыз, себебі бұл теңгерімсіздікке әкелуі мүмкін, құрылғы бірқалыпты жұмыс істемей қалады және қозғалтқышқа су кіруі мүмкін.

Анығы: желдеткіштерді неғұрлым сирек тазаласаңыз, соғұрлым көп уақыт кетеді. Осы тақырыпқа байланысты  «Осьтік желдеткіштер» атты тегін жадынамамызды қараңыздар.

Уве Веддиге

Фото: Бұл желдеткішті тазалау уақыты келіп калғанына бір талай болды © KFM

Әлем тұрғындарының шамамен 75% — ы лактозаға төзбеушіліктен зардап шегеді. Олардың кейбіреулері сонда да сүт ішкісі келеді және лактозасыз сүт өнімдерін қажет етеді. Бірақ олар қалай жасалады?

Кәдімгі сиыр сүтін лактозасыз сүтке айналдырудың екі әдісі бар:

Біріншісі «ферментативті гидролиз» деп аталады. Бұл жағдайда сүтке лактозаны ыдырататын фермент қосылады, ол лактозаны екі бөлек қантқа бөледі.

Екінші әдісі «жақсы күн әдісі» (тұпнұсқасында  «Good-Day-Verfahren») деп аталады. Бұл швейцариялық сүт компаниясы патенттеген технология, онда кәдімгі сиыр сүтінен алдымен барлық лактозаны алып тастайды, содан кейін ол ыдыратылып, ішінара қайтарылады. Нәтижесінде, осы технология арқылы алынған сүттің дәмі басқа лактозасыз сүт өнімдеріне қарағанда онша тәтті болмайды.

Бірақ неге лактозасыз сүт кәдімгі сиыр сүтіне қарағанда тәттірек? Лактоза ыдыраған кезде лактоза дисахариді глюкоза мен галактозаға бөлінеді. Бұл қайшы сияқты әсер ететін және лактозаны қанттың екі түріне бөлетін ферменттің әсерінен болады. Мұндай бөлінуден кейін сүтте қант мөлшері бұрынғыдай қалады, бірақ қанттың жеке компоненттерінің саны екі есе артады.

Swissmilk News жариялаған, өңдеген Уве Веддиге

Фото © Веддиге

TMR мен бірге минералды азық беру үшін оның біркелкі үлестірілгені маңызды. Сондай-ақ, азық бөлшектері бір-біріне жабысып, сиырлар оны сұрыптай алмайтындай оны жеткілікті тұрде  ылғалдандыру керек. Қымбат минералды азықты араластыру көбінесе оның аз мөлшеріне байланысты қиын болады. Осыған байланысты азықтандыру менеджменті бойынша келесі кеңестерімізді ұсынамыз:

• Сақтау: минералды азық ылғал тартады, сондықтан оны құрғақ жерде сақтау керек. Оны қапта сақтау ұсынылады, үлкен биг бэг қаптарын тек ірі фермаларда қолданған дұрыс.
• Араластыру барысындағы дәлдік: ең оңай жолы — жүгері сүрлемі салынған шөмішке минералды азықты салып, бәрін бірге азық араластырғышқа салу. Тиісті мөлшердегі минералды азық қаптарын қолдану оңай, оларды толығымен төгуге болады.
• Суалған сиырлар: жарамсыз минералды азық көбінесе гипокальциемия тудырады. Мұнда катион-анион балансын дәл есептеу (DCAB) және дұрыс мөлшерлеу қажет! Егер проблемалар жиі туындаса, DCAB/ катион-анион балансы, калий және кальций бойынша суалған сиырлардың рационын талдау керек.

Минералды қосымша беру барысындағы әдеттегі қателіктер мен олардың салдары: араластыру барысында дәл өлшемеу, сиырлардың азықты теріп жеуі, рационды дұрыс есептемеу немесе ірі азықты талдамау. Минералдармен нақты қамтамасыз етілуін проблемалар туындаған кезде ғана емес, жүйелі түрде тексеріп тұру керек.

Уве Веддиге

Фото:  Араластырғышта ірі азыққа қосылған минералды азық © KFM

Сүтпен азықтандыру кезеңінде бұзаулар сұйықтыққа деген қажеттіліктерін тек сүт арқылы қанағаттандыра алмайды. Бұл мөлшерлеп азықтандыруға да, еркін, тойғанынша азықтандыруға да қатысты. Оларға месқарын мен ішектің дамуы үшін қосымша су қажет.

Өмірдің алғашқы 16 күнінде бұзаулар күніне орта есеппен 0,75 литр су ішеді. Осы кезеңде су ішпеген бұзаулармен салыстырғанда, мұндай жануарлар күніне көбірек сүт тұтынады және олардың дене салмағы артады. Бұдан бөлек, сүттен шығарылғанға дейін олар биіктігі мен дененің ұзындығы бойынша үлкендеу болады, сонымен қатар оларда жасұнық жақсы сіңіріледі және жемнің сіңімділігі артады. Стартерді бірдей мөлшерде бергеннің өзінде су ішіп өскен бес айлық бұзаулардың дене салмағы алғашында су ішпей өскен бұзаулардан 13 кг артық болады.

Судың ас қорыту мүшелеріне оң әсері оны өмірдің бірінші күнінен бастап беруімен ғана байланысты емес: бұзаулар шелектен немесе ыдыстан суды еркін ішуі керек. Емізік арқылы ішілген сүт өңеш рефлексі арқылы месқарынға бармай,  ұлтабарға өтсе, су месқарынға баруы керек. Ол үшін бұзаулардың басын төмен ұстап ыдыстан немесе шелектен ішкені маңызды. Месқарында су микроорганизмдердің көбеюіне ықпал етеді. Біз бұзауларға өмірдің бірінші күнінен бастап күн сайын су берілуін қамтамасыз етуге кеңес береміз. Бұл олардың қажеттіліктерін қанағаттандырады және дамуларына ықпал етеді. Осылай біраз қосымша еңбек арқылы нақты өлшеніле алатын жақсы жетістіктерге жетуге болатынына біз өз тәжірибемізде көз жеткізгенбіз. Осы ақпаратқа қосымша ретінде KFM жобамыздың тегін «Бұзау азықтандыру жобалары» жаднамасын  қараңыздар.

Уве Веддиге

Фото: Бұл бұзауда бәрі бар: арнайы емізікті шелек, ыдыста мюслиі, шелекте жеткілікті суы © Веддиге

Рационды есептеу нақты көрсеткіштерге негізделеді, бірақ сүрлемдегі құрғақ заттың нақты мөлшері үнемі өзгеріп тұрады. Қоршаған ортаның әсерінен де көрсеткіштер өзгереді: жаңбыр кұндері құрғақ заттың мөлшері азаяды, нәтижесінде берілетін азық мөлшері азаяды және онымен бірге сүт өнімі де азаяды. Жоғары температура, керісінше, құрғақ заттың жоғарылануына әкеледі және осы кезде сиырлар берілген азықты көбінесе теріп жейді.

Қолда өзекті нақты көрсеткіштер болған жағдайда ғана құрғақ зат мөлшерін есептік мөлшеріне/нормаға сәйкестендіруге болады. Біз апта сайын өлшеп тұруды ұсынамыз. Бірақ бұл үшін қарапайым және сенімді өлшеу әдісі қажет.

Арнайы жепшөп кептіргіштері мен дәл өлшейтін таразыны қолдану арқылы 30 минут ішінде дәл нәтиже алуға болады.

Сіз TMR-дегі құрғақ зат мөлшері 38-ден 42% — ға дейін болғанын қадағалуыңыз керек. Сонымен қатар азық айтарлықтай кебетінін ескеру қажет, әсіресе жазда, азық бірақ рет берілетін кезде. Бірақ: өте ылғалды азық жоғары температурада өте тез бұзылады. Егер құрғақ зат көрсеткіші тым жоғары болса, су қосуға болады. Азықты теріп жеуін шектеу үшін бір сиырға 6-8 литр су қажет. Алайда, құрғақ зат мөлшері аз рацион нашар желінеді, сиырлар жібіген / дымқыл азықты ұнатпайды!

Табысты фермалар апта сайын рациондағы құрғақ зат мөлшерін тексеріп тұрады. Бұл көрсеткіш белгілі болған кезде ғана араластыру және тарату хаттамаларын реттеуге болады. Біздің «Сауын сиырларды азықтандыру» бақылау тізімін және «Сүтті сиырлардың азық тұтынуын арттыру» атты жаднамамызды оқыңыздар. Біз сіздердің фермаларыңызда жемшөптің кәсіби мониторингін қалай ұйымдастыру керек екенін көрсетуге дайынбыз.

Уве Веддиге

Фото: Бұл екі кептіргіш аса қолайлы. © KFM

Көптеген табындарда бұзаулар бір-бірін емеді, көбінесе бұл желін, ұма, кіндік, ауыз, құлақ немесе құйрық аймақтарына қатысты. Бұзауларды емізіп енесімен бірге ұстау әдісінде ондай әдет кездеспейді.

Бір бірін еметін жануарлар бұл жағдайда ас қорыту жүйесінің бұзылуынан зардап шегеді, ал ему объектісіне айналған бұзаулардың емшек жарақаттары желіннің төрт бөлігінің бірін жоғалтуына әкелуі мүмкін. Мұндай табындарда бір бірін еметін қашарлар мен жас сиырлар да жиі кездеседі. Егер бұзаулар азықтанғаннан кейін бірден бір бірін еме бастаса, бұл олардың тоймағандығын көрсетеді. Емізікті шелекте сұт мөлшері мол болса, оны ішу уақыты ұзақтау болады да, осы жиі кездесетін ауытқу — бір бірін ему — азая бастайды. Сүтке глюкозаны қосу қандағы қант деңгейін жоғарылату және тоқтық сезімін арттыру үшін тиімді екенін дәлелденген. Бір литр азыққа  тек 2 грамм глюкоза қосу жеткілікті.

Азықтану уақытынан тыс ему себептері, керісінше, көбінесе бұзауларды ұстау жағдайына байланысты болады. Сіз KFM жобасының «Бұзаулардың бір бірін емуі туралы» тегін жадынамасынан әртүрлі кеңестерді оқи аласыздар. Кейде осылай емудің алдын алу үшін қолданылатын мұрнында арнайы сақиналары бар ересек жануарларды кездестіруге болады. Алайда, көбінесе аса икемді жануарларға мұндай құрылғылар әсер етпей жатады.

Уве Веддиге

Фото: Аш бұзаулар тоқ бұзауларға қарағанда жиірек емеді © KFM